KONYA, MEVLANA VE AŞK

 

Konya’dayım, Evliyalar şehrinde..

Aralık ayıyla dalga geçer gibi hava şahane..Sabah 8.10'da kalkan uçak 50 dakika sonra iniyor piste. Çıkışta bekleyen Havaş otobüsüne bindiğimizde yarım saatte bizi şehrin merkezine götürecek yolculuğumuz da başlıyor.

Otobüste pek çok grup var. Bir grup oylama yapıyor, Mehmet Yaşin’in gittiği yerlere mi Vedat Milor’un ziyaret ettiği lokantalara mı gideceklerine karar veriyorlar.  Anlaşılan o ki, kahvaltı mekanıyla başlayıp dönüş uçağına binene kadar şehre özgü tatları denemeyi düşünüyorlar.

 

Otobüsten Alaaddin Tepesi önünde inip çarşıyı gezerek kahvaltı edecek mekan bakıyorum. Bir süre dolaştıktan ve soruşturduktan sonra İstanbul Pastanesi’ni bulup fırından yeni çıkmış börekleri mideye indiriyorum. Daha çok gençlerin takıldığı bir pastane ve Anadolu’nun pek çok yerinde olduğu gibi bir ‘buluşma mekanı’ burası..

 

Kahvaltıdan sonra Alaaddin Tepesi’nin arka tarafına dolanıp Valilik Binası’nın önünden 500 metre yürüdükten sonra  Mevlana Müzesi’ne geliyorum. Yol boyu sağlı sollu Konya şekeri, hurma şekeri, pişmaniye satılan dükkanlar var.

 

Meydan çok kalabalık ama herkes sözleşmiş gibi, telaşsız. Bu derin sessizlikte tur otobüslerinden inenleri izliyorum.. Müzenin hemen karşısında ünlü Üçler Mezarlığı yer alıyor.

 

Her yolculuğun bir bahanesi vardır ya benim bahanem de bu müze- türbe. Müzeye girişimi özellikle geciktiriyorum, hazır hissettiğim anda girmek istiyorum. Kolay değil, dünyaca tanınan, bilinen bir kültürün temsilcisinin mezarının yanıbaşındayım.  

800 yıl önce bu topraklarda yaşamış, kendini ‘Kuran’ın şerefli bir kölesi, Hz. Muhammed’in ayağının tozu olabilme heyecanında bir aşık’ olarak görenin yakınındayım.

 

‘Seni her şey terk eder, hatta seni en başta sen terk edersin. Seni terk etmeyen Yüce Aşk’tır’ diyerek gönlündeki sevgiyi, ilahi Aşk’ı anlatan; sözleri ve davranışları yüzyıllardır onlarca ülkeye, kültüre, milyonlarca insana örnek olmuş ‘Güneş’in ışığından faydalanmaya gelmişim.

 

Hemen yanındaki Sultan Selim zamanı inşa edilmiş Selimiye Cami’ne girip dolaşıyorum. Dönem itibariyle camiye Mimar Sinan’ın katkısının olmaması çok mümkün değil ama kaynaklarda iki farklı görüş yer alıyor. Yani bu cami için kesin bir dille Sinan’ın eserlerindendir diyemiyoruz.

 

 

Cami’yi  dolaşırken bir anda içerisi doluyor, kadınlar telaş içinde, ezan okunuyor. Pencere kenarına çekilip namaz kılanları rahatsız etmemeye çalışıyorum. Pencerenin önüne Kuran okurken kullanılması için rahle konulmuş, iki kişinin sığabileceği taşa oturup sessizce beklerken iki şık kadın beliriyor yanımda. Bir tanesi gülerek, vakurla ‘her zamanki gibi vip yer bulduk kendimize’ deyip oturdukları yerde namaz kılmaya başlıyor. Diğeriyse ona katıldığını belirtiyor.. Camide bile Vip hayatlar yaşamak istiyoruz, ne enteresanJ

Bu Cami’nin avlusu farklı şehirlerden, ülkelerden gelenlerin önce bir soluklanıp sonra Mevlana’yı görmeye geçtikleri alan. Türkiye’de yaşayanlar çoğunlukta olmak üzere yabancı uyruklu insanlar da kilometrelerce yok kat edip buraya kadar gelmişler.

 

Kalabalık her geçen dakika artıyor. Bahçede, avluda ve şadırvanın çevresinde iğne atsan yere düşmüyor.

 

 

Nefse dair ne varsa, her birini Çelebiyan kapısında bırakıp girmeye hazırlanan kalabalık birbirine saygılı. O sırada tıpkı Mevlana’nın dediği gibi ‘Hafızamdaki bütün harfleri döktüm, alfabesizim!

 

 

Avluda çoğu zaman ekranda gördüğümüz, bazen Cihangir’de rastladığım birkaç gazeteci- yorumcu ve köşe yazarı sessizce eşleriyle ya da birbirleriyle oturuyor.

Tek tek Derviş Hücreleri’ni dolaşıp Mesnevi’nin okunduğu bu tılsımlı odalarda Mesnevi örneklerini, semazen kıyafetlerini, musiki aletlerini, buhurdanlıklardan seccadelere kadar pek çok özel eşyayı görüyorum.

En etkileyicileri hiç şüphesiz Mevlana’nın ‘ayna’sı Şems Tebriz-i’nin başına taktığı, keçe üzerine kelime-i tevhid ve Allah yazılmış bir çeşit başlık, yani ‘serpuş’ ile

 

gövdesi rumi paletlerle süslenmiş ‘alem’, bir de Mevlana’nın oğlu Sultan Veled’e ait, üzerinde Allah’ın 99 isminin yazıldığı ‘tılsımlı gömlek’..

 

Aşıkların gönüllerinin yanışıyla gözyaşları akmasaydı, dünyada su da olmazdı, ateş de..

 

 

Odalardan sonra sıra tepesi yeşil kubbeli, Mevlana’nın ve oğlu Sultan Veled’in üst üste konduğu sandukayı ve babası Bahaddin Veled'e, diğer oğluna, torunlarına ait yanlarındaki diğer sandukaları görmeye geliyor sıra.

 

İçeriye girdikten sonra sandukaların önüne gelenlerin dua etmesi ve yavaşlaması sebebiyle ağır akıyor sıra. Sandukalardan sonraki kubbeli alan Semahane.


Burada insanlar yerlere oturmuş, kimi ağlıyor kimi birşeyler okuyor. ‘Aşıkların gönüllerinin yanışıyla gözyaşları akmasaydı, dünyada su da olmazdı, ateş de..’ diyor mesnevi’de. Burada insan kendini büyük bir okuldaymış gibi hissediyor. Gördüğünüz ve  görmediğiniz her şeyin bir manası var sanki.

Hemen bitişiğinde Mescid’in bulunduğu alanda Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait paha biçilemez el yazması Kuran’lar ve Mesnevi-i Şerif’ler var. Rivayete göre kibrit kutusu büyüklüğündeki Kuran-ı Kerim’i yazan kadının, eser bittikten sonra gözlerini kaybettiği söyleniyor.

 

Dervişlerin namaz kılarak ayak ve baş kısmını yıprattıkları devasa büyüklükteki ipek, el yapımı seccadeler çok etkileyici. Bu alanda fotoğraf çekmek yasak.

KAZANIN ALTINA AYAKLARINI SOKARAK AŞI KAYNATAN ATEŞBAZ

Çıktıktan sonra karşı çarprazındaki Matbah-ı Şerif’e (Mutfak) geçiyorum. Burası hem derviş adaylarının eğitim, öğretim, terbiye mekanı olmuş, hem de yemek pişirilen pek çok ocağın, yer sofrasının bulunduğu, karınların doyduğu büyük bir alan.

Matbahta geçen bir olay şöyle anlatılır: ‘Dergah öğrencilerinden Yusuf bir gün, mutfakta odun kalmadığını arz etmek üzere Mevlana’nın huzuruna girer. Mevlâna lâtife olarak: "Kazanın altına ayaklarını sokarak kazanı kaynat" der ve Yusuf, ayak parmaklarından çıkan alevlerle aşı pişirir. Kerametin açıklanmasından yana olmayan Mevlâna bunu görünce biraz da lâtife ile: "Hay Ateşbaz Hay" der. O andan sonra Yusuf’un adı Ateşbaz olarak anılmaya başlanır.

 

Mutfak ve kilerde, mideler için lâzım olan "aşı" hazırlamanın yanı sıra, bundan çok daha önemli olanı, ruhlar için gerekli olan "aşkı" da hazırlar Ateşbaz. Mevlana’nın babası Bahaddin Veled tarafından dergaha öğrenci olarak kabul edildiği için de ayrıca özel bir yeri vardır Ateşbaz’ın.

GEZ DÜNYAYI GÖR KONYA’YI

Gez Dünyayı, Gör Konya’yı diye boşuna dememişler. Mevlana Müzesi’nden çıkıp karnımı doyurmak üzere müzenin karşısındaki yolu dümdüz takip ederek Köşk Konya Mutfağı’na geldim.

 

Önce Konya’nın meşhur çiçek bamyasından yapılan bamya çorbasının tadına baktım,

Çiçek bamya

 

akabinde etli ekmek ve güveç kaplarda servis edilen kaymaklı yoğurttan söyledim. 45 çeşit bitkiyle yapılan restorana özgü demirhindi şerbeti ile tatlı olarak yine yöreye özgü sacarası’nı denedim. Bamya çorbası haricinde hepsi mükemmeldi. (çünkü nerdeyse içinde bamya ve et parçaçıkları yoktu) Servis yavaştı.

Yemekten sonra niyetim hava kararmadan ‘Sen nasıl bir pınarsın Mevlana’m, içtikçe daha çok susuyorum’ diyen Şems Tebrizi’nin türbesini bulmak. Valilik Binası’nın karşısından geçip 100 metre yürüdüğümde köşede kestane satan esnaf, önünde durduğum yerin aradığım yer olduğunu söylüyor.

 

Mevlana Türbesi’nin aksine, kapının önünde nerdeyse hiç insan yok. 21. Yüzyılda bile hala aynı önyargılar devam mı ediyor diye düşünerek yavaşça içeriye süzüldüm. İçerde müezzin de dahil 10 kişi kadarız. Şems’in sandukası oldukça ihtişamlı. Eminim kendisi düz ve gösterişsiz bir bez parçasını tercih ederdi.. Sandukanın altında bir mahzen var. Şems’in kabri ve öldürülüp atıldığı kuyu bu mahzende korunuyor..

 

Ezan okumak üzere olan müezzinin uyarısıyla sanduka önünden çekilip üst katta ezanın bitmesini beklemeye koyuldum. Ezandan bir 10 dakika sonra yükselen uğultuyu duyup aşağıya indiğimde, akın akın insan kalabalığının geldiğini görünce etkilenmedim desem yalan olur. Bir anda çevremde, Türkçe konuşanların haricinde Japonca, İngilizce, Farsça konuşan, rehberlerini dikkatle dinleyen onlarca insan... Ardından çıkıp Şeb-i Arus törenlerine katılmak ve o ruhani havayı solumak için herkes gibi kendi kabuğuma çekiliyorum.

MERAM BAĞLARI

Şanslı olmalıyım ki ikinci gün hava yine şahane. Sabah kahvaltısını Mevlana’nın sık sık yürüyüşe çıktığı Meram Bağları’nda yapmak istiyorum. Yolun sağında ne olduğunu anlamakta zorluk çektiğim devetüyü renginde uzayıp giden küçük dağ kümeleri var. Dikkatlice inceleyince bu kümelerin şekerpancarı, arazinin de bir şeker fabrikasına ait olduğunu kısa süre sonra anlıyorum.

Meram Bağları deyince akla uçsuz bucaksız bağlar, bahçeler ve bu bağları sulayan nehir akla geliyor. Bağ diyemesek de evet yeşil bir alan var, burası çay bahçesi ve restoran haline getirilmiş. Yol boyu sağlı sollu lüks villalar göze çarpıyor. Bu villalar şehre 10 dakika uzaklıkta ancak halk tarafından yazlık olarak kullanılıyormuş.

Tekrar merkezdeyim, sora sora, ismiyle ünlü Kadınlar Pazarı’nı buldum ve üst kata çıkıp büyük bir düzenle sıralanmış rengarenk sebze meyveyi, alışveriş yapanları izledim. Çevresi biraz Tahtakale’yi andırıyor. Hediyelik eşya almayı planlıyorsanız pek çok şey var.

Kadınlar Pazarı

Buradan çıkıp biraz yürüdükten sonra Alaaddin Tepesi’ne çıkmak zaruri. Şehri, Mevlana’nın yeşil kubbesini bu tepeden görebiliyorsunuz. Çay içip Alaaddin Keykubat Cami’sini de şöyle bir dolaştıktan sonra

Alaaddin Keykubat Cami

hemen arka sırtındaki Karatay Medresesi’ni buluyorum. Yıllarca tarih derslerinde okutulan bu medreseyi görmeden gitmek olmazmış, keza Selçuklu devri taş işçiliği örneklerinden uzun kapı girişine bayıldım.

İçerideki mozaik çinilerin çoğu dökülmüş, genellikle turkuaz, siyah ve lacivert renkte yapılmış çiniler sekiz köşeli yıldız ve kare şeklinde.

Karatay Medresesi’nin hemen ilerisinde İnce Minareli Medrese görünüyor. Burası aynı zamanda şehre ilk indiğimiz nokta. Medresenin kapısı yine Selçuklu taş işçiliği.

İnce Minareli Medrese

Çapraz tonozlu girişi geçince  divanhane bölümüne giriliyor. Ortada havuz,  üzeri kubbeli, kare planlı avlunun çevresinde alçak girişli, beşik tonozlu dikdörtgen öğrenci hücreleri yer alıyor. Odalarda Anadolu’nun çeşitli illerine ait Selçuklu zamanından kalma ahşap oymalı kapı kanadı, güneş saati, mihrap, kitabeler ve çeşitli at, melek figürleri bulunuyor.

Kapı kanadı

Medreseden çıkıp öğlen ve akşam yemeğini birleştirip 105 yıllık emektar lokanta Hacı Şükrü’de alıyorum soluğu.. Ünlü fırın kebabından yemeden ayrılırsam aklım kalacağından ilk önce kebap siparişi veriyorum. İçerisi oldukça kalabalık, buna rağmen kebabın 100 küsur yıllık sırrını öğrenmeden duramadım.

Yöredeki merinos cinsi koyunlar ve koyunların ön kol ve kaburgaları kullanılıyormuş meğer. Hayvanın yaşına göre pişirme süresi değişiyormuş. Fırın kebabı kendi suyuyla, yağ eklemeden, bakır tepsiye konarak ama en önemlisi meşe odunu ile odun fırınında dinlene dinlene pişiriliyor. Kebabın yanına ayran söylemeyi ihmal etmiyorum çünkü önceki mekanda yoğurt mükemmeldi, yüksek ihtimalle buradaki de şahanedir diye düşünüp yanılmıyorum.   Demek ki Konya’da yetişen hayvanın etini, sütünü denemeden gitmemek lazım..

Farkındaysanız pek yemek fotoğrafım yok keza her defasında dolaşmaktan yorulmuş ve bir an önce bir şeyler yeme telaşında olduğum için yemeklerin fotoğrafını çekmeyi unutmuşumJ Hep tabakların sonunda aklıma geldi;)

Ne demiştim? Her yolculuğun bir bahanesi vardır.. Bu yolculuk kuşkusuz Mevlana Celaleddin Rumi’nin ölüm yıldönümü dolayısıyla gerçekleşmişti ama Konya mutfağını tatmak, o eşsiz lezzetlerin izini sürmek de ikinci önemli nedendi diyebilirim.

Akşam havaalanına doğru dönüşe geçiyoruz. Alın size bir etkileyici an daha.. Tebrizli Şems'in topraklarından gelen Tahran peronunda check-in yapan İranlılar hep bir ağızdan, coşkuyla, keyifle bir acem türküsü tutturuyor. Türküye elle tempo tutanlar ortamı daha da coşturuyor. (Bu arada Konya- Tahran uçuşu olduğu fark ediyorum tabii..)

Size tavsiyem şehrin tadını çıkarmak istiyorsanız ilkbahar veya sonbaharın ilk ayları en uygun zamanlar, zira benim gibi Aralık’ta giderseniz şehrin en kalabalık (ama en renkli) ve hareketli zamanları.

Hamuş 1: Elif Şafak’ın Aşk, Ahmet Ümit’in Bab-ı Esrar kitaplarını okuduysanız Mevlana’yı ve Şems’i daha yakından tanımak için Sinan Yağmur’un Aşkın Gözyaşları serisini de okumanızı tavsiye ederim.

Hamuş 2: Uçakla dönüyorsanız paket etli etmek yaptırmadan dönmeyin. 

Hülya Meral

hulya_meral@hotmail.com

twitter.com/hulyameral

Facebook: Hülya'nın Valizi